Fotograaf: Arjan Broers
Welkom!
Deze pagina presenteert het eerste deel van wat uiteindelijk een driedelige systematische theologie moet worden. Titel: Alle dingen nieuw. Uiteraard om aandacht te vestigen op het boek en zo u te verleiden het te kopen en lezen.
Normaal zouden we een presentatie hebben georganiseerd. Het boek zou zijn voorgesteld, enkele sprekers zouden op het boek hebben gereageerd. Dat kan nu vanwege het coronavirus niet. Daarom organiseren wij op deze website een online-presentatie.
Alle dingen nieuw is een karakterisering van de christelijke traditie. Het duidt het wezen aan van de God die deze traditie ter sprake brengt. Het omschrijft het optreden van Jezus die van deze God het levende Woord is. Het is een karakteristiek voor de Geest die mensen inspireert in zijn spoor te gaan. Een theologie die deze God werkelijk ter sprake weet te brengen, laat alle dingen steeds nieuw zien.
Ik geloof dus dat het kan: schaamteloos en zonder terughoudendheid theologisch spreken en denken, en zo precies de eigen tijd en de eigen situatie in het hart treffen. God is in zijn liefde altijd al bij deze situatie, of we ons dit nu realiseren of niet.
Converseren, debatteren en bij tijden strijden om wat waar, goed en echt is staat in Alle dingen nieuw centraal. Op deze website geven een aantal lezers een eerste reactie en zetten zo het gesprek voort. Er zullen er in de loop van de tijd meer reacties bij komen. Ikzelf presenteer het boek in enkele filmpjes.
Hartelijke groet,
Erik Borgman
Uit het jury-rapport voor de verkiezing Beste Theologische Boek
'Volgens de jury is dit boek van de theoloog deel van een ‘ambitieus totaalproject in een tijd van versplintering, dat alleen al daarom lof en eer verdient.’ Uit het juryrapport: “Borgman zoekt naar een theologie die zich niet opsluit in de kerk, zich ook niet acceptabel probeert te maken voor een sceptische wereld, maar naar een theologie die in deze wereld om zich heen kijkt om te zien of daar iets van God oplicht.
Dat levert geen gemakkelijke kost op. Je moet als lezer bereid zijn kopje onder te gaan en meegenomen te worden op de soms grillige baren van deze denker. Maar dat levert uiteindelijk een product op van een groots denker die met dit boek het markantste stuk theologie van dit jaar heeft afgeleverd.'
In de media
Trouw, 5 *****
'In een tijd waarin grote verhalen geen zeggingskracht meer hebben, laat hij zien hoe de kerk en de theologie een nieuwe ontvankelijkheid moeten leren ontwikkelen. Naar de cultuur om ons heen, maar vooral: naar wat zich daarin als nieuw aandient, naar wat daarin van God is.' - Sjoerd Mulder
Woensdag 13 september 2020
Reacties op Alle dingen nieuw
De reactie van Mgr. Dr. Gerard De Korte
Bisschop van ’s-Hertogenbosch
Prof. Erik Borgman moet een stalen gezondheid en veel energie hebben. Hij gaf, tot aan de coronacrisis, overal lezingen, schrijft artikelen en heeft ook een aantal boeken op zijn naam staan. In die zin zie ik hem als een katholieke theoloog die vanuit de academie korte lijnen houdt met het kerkelijk leven en de ontwikkelingen binnen de samenleving. De vrucht van jarenlang theologiseren, als denkende gestalte van het christelijk geloof, is in een nieuwe studie Alle dingen nieuw samengevat. Lees verder
De reactie van Peter-Ben Smit
Bijzonder hoogleraar vanwege het Oud-Katholiek Seminarie aan de Universiteit Utrecht
In zijn vriendelijke uitnodiging om op zijn nieuwe boek te reageren verzocht Erik Borgman vooral om kritiek en uitdaging; lof wilde hij, bij wijze van spreken, alleen in een noodgeval. Toch ben ik zo vrij om eerst kort te loven en dan langer uit te dagen, dat laatste past ook zonder meer bij de stijl van Alle dingen nieuw: er is geen pagina waarop Borgman niet een schijnbare vanzelfsprekendheid aanpakt en op z’n kop zet. Lees verder.
Fotograaf: Arjan Broers
De reactie van René Dinklo OP
provinciaal van de Nederlandse provincie van de dominicanen
Je moet het maar durven om een theologische visie voor de 21e eeuw aan het papier toe te vertrouwen! Het klinkt ambitieus en dat is het ook, maar het is wel een ambitie die gefundeerd is in het gelovig vertrouwen van één van de creatiefste katholieke theologen in het Nederlands taalgebied. Lees verder
Fotograaf: Marloes van Doorn
De reactie van Dr. Richard Steenvoorde o.p.
MPhil (Oxon), STB, MA
KU Leuven/Dominicanen Rotterdam
Als jonge rechtenstudent viel ik voor het spel waarmee G.K. Chesterton (1874-1936) de paradoxen tevoorschijn toverde in zijn filosofische apologieën. Pas later, als beginnend theoloog, besefte ik dat Chesterton’s paradoxen retorisch wel aardig zijn, maar dat er filosofisch, en theologisch, nog wel het een en ander op aan te merken valt. Bij de lezing van het eerste deel van Erik Borgmans Alle Dingen Nieuw kwam die oude liefde voor de paradoxen bij mij weer boven. Lees verder
De reactie van Arjan Broers
Redacteur www.dominicanen.nl
In een recente podcast zei de Amerikaanse leraar James Finley dat je een mysticus moet lezen om te proeven wat het jou zegt. Uiteindelijk gaat het er niet zozeer om dat je de denker precies kunt reproduceren, maar dat jij op jouw manier de werkelijkheid gaat verstaan als de werkelijkheid van God. De gedachten van een ander zijn daarbij vingerwijzingen, vensters, kansen om te proeven en verder te kijken dan je op je eentje had gekund. Lees verder
Dr. René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN)
De reactie van dr. René de Reuver
scriba van de Protestantse Kerk in Nederland
Dit eerste deel van de drieluik waar Erik Borgman aan begonnen is, is veelbelovend. Het neemt ook mij als protestantse lezer mee. Het daagt uit, vertolkt, bemoedigt en bekritiseert vanuit christelijk perspectief de alledaagse werkelijkheid, alsook de dominante gesloten neoliberale westerse 21e eeuwse cultuur. Zonder schroom legt Borgman direct aan het begin zijn kaarten op tafel: Christus is de grammatica van de taal die woorden probeert te geven aan het onmogelijke en ongehoorde van Gods liefde in deze wereld. Lees verder
De reactie van Stephan van Erp
Professor fundamentele theologie aan de KU
Het nieuwe boek van Erik Borgman, Alle dingen nieuw, gaat over de theologie. Waarom zou iemand in hemelsnaam een heel boek wijden aan de aard en de methode van een wetenschappelijke discipline? Het mag sommigen verbazen, maar toch is dat in de theologie niet ongewoon. In de katholieke traditie noemt men dat ‘fundamentele theologie’: de wetenschappelijke reflectie op de principes en de criteria waarmee we de inhoud van het geloof kritisch en rationeel kunnen doordenken. Lees verder
De reactie van Wolter Huttinga
Verbonden aan de Theologische Universiteit Kampen en regelmatig schrijvend voor Dagblad Trouw
Een vraag waarop ik natuurlijk geen nee kan en wil zeggen: of ik een reactie wil geven op het nieuwe boek van Erik Borgman, Alle dingen nieuw. Ja, ik ben fan van zijn werk en zijn denken, vooral aangehaakt sinds Waar blijft de kerk (2015) en Leven van wat komt (2017). Ook mocht ik hem regelmatig spreken als deelnemer aan het Theologisch Elftal van Trouw dat ik enkele jaren verzorgde. Ik durf te beweren dat ik zijn denken wel aardig heb leren kennen inmiddels. Lees verder
De reactie van Patrick Chatelion Counet
Exegeet Nieuwe Testament
Secretaris-generaal Van de Konferentie Nederlandse Religieuzen
Alle dingen nieuw (ADN) van Erik Borgman is zijn meest gelovige boek tot nu toe. Het boek van de geconstrueerde hoop. Erik identificeert zich met (verbergt zich achter of verdwijnt in) een reeks van auteurs, dichters, romanciers, literatuurcritici, die allen op de rand van de hoop balanceren. Wie op de rand van de hoop balanceert, ziet aan de ene kant de peilloze afgrond van het nihilisme, en aan de andere kant de torenhoge verwachtingen van religies en bewegingen. Balancerend op de rand van de hoop probeer je tussen die beide je evenwicht te bewaren. Lees verder
De reactie van Anton de Wit
Hoofdredacteur Katholiek Nieuwsblad
Over welke componist ging ook alweer het verhaal, dat hij, gevraagd naar de diepere betekenis van een werk dat hij zojuist gespeeld had, het stuk simpelweg nog een keer speelde? Het maakt ook niet uit, het is zo’n anekdote die vermoedelijk in verschillende varianten over verschillende kunstenaars rondgaat. En die, ook als het niet precies zo gebeurd is, toch wel ‘waar’ blijft, omdat er nu eenmaal een diepere wijsheid of waarheid in besloten ligt. Lees verder
Photographs by Ed Thompson
De reactie van Stefan Mangus
Theoloog en supervisor,
Tilburg School of Catholic Theology
Een waagstuk is het, het nieuwe boek van Erik Borgman. Het is zijn bedoeling dat Alle dingen nieuw een volledige systematische theologie zal worden, en wat hij nu presenteert is het eerste deel hiervan. Het is een waagstuk waar maar weinig theologen aan durven te beginnen: een poging om heel de breedte van het theologisch denken en zoeken tot een synthese te brengen. Lees verder
De reactie van Kees van der Kooi
Professor Emeritus of Systematic Theology
Herman Bavinck Center of Reformed and Evangelical Theology
Distinguished Lecturer ESAA/EURAC Erasmus University Rotterdam
Naar de verschijning van Alle dingen nieuw van Erik Borgman werd al lang uitgekeken. Collega’s wisten dat hij ermee bezig was, vroegen er naar, en nu ligt het eerste deel er. De lancering van wat vermoedelijk zijn magnum opus wordt roept hoge verwachtingen op – niet zonder reden stelt hij zich in de schaduw van zijn mede dominicaan Thomas van Aquino. Voor de mensen van nu wil hij doen wat Thomas voor zijn tijd deed (317). Het geloof verstaanbaar maken, laten zien wat er is, want niets is wat het lijkt. Hij doet dit als een conversatie met veel anderen, met geleerden, maar vooral met dichters, schrijvers, kunstenaars van allerhande soort. Lees verder
De reactie van Ellen Van Stichel
Professor christelijke sociale en politieke ethiek aan de KU Leuven
Vooreerst omwille van het uitgangspunt. In de lijn van zijn eigengereide en bij momenten provocerende manier van theologiseren, spreekt Borgman vanuit het geloof, en niet over. Niet omdat hij zijn gelijk wil bewijzen, maar omdat het volgens hem tot de eigen(aardig)heid van het geloven behoort. De waarde van geloof is intrinsiek en kan voor gelovigen niet gereduceerd worden tot de vraag naar haar nut. What’s in it for me? wordt enkel nadien duidelijk, vanuit intro- en retrospectief perspectief en kan niet bij voorbaat beantwoord worden, hoe graag we dat ook zouden willen. Lees verder
De reactie van Emmanuel Van Lierde
Hoofdredacteur van het christelijke opinieweekblad
Tertio
Het is een grote verdienste van Erik Borgman dat hij in zijn theologisch denken het gesprek weet aan te gaan met beeldende kunstenaars, jazzcomponisten, literaire schrijvers, dichters, essayisten en spirituele auteurs. Terecht levert hem dat het etiket van cultuurtheoloog op. Twee stemmen zouden echter wat meer gehoord mogen worden in zijn narratieve en dialogale project: die van het recente pauselijke leergezag en die van eigentijdse bekeerlingen, want ook van hen valt veel te leren voor een theologische visie in de 21ste eeuw. Lees verder
De reactie van Inigo Bocken
Wetenschappelijk directeur van het Titus Brandsma Instituut
“De theologie zoals ik haar in Alle dingen nieuw opvat, moet Gods stem horen om over God te kunnen spreken.” Zo vat Erik Borgman de inzet van zijn nieuwe boek samen. En het moet gezegd worden dat het een grote en grootse worp is waarin veel elementen uit zijn levenslange theologiseren in een nieuw register op een hoger plan gebracht worden. Dit is zo omdat Borgman juist dit standpunt ernstig probeert te nemen – Gods stem te horen om over God te kunnen spreken. Lees verder
De reactie van Dom Bernardus
Sinds 2005 abt van Abdij Koningshoeven in het Brabantse Berkel-Enschot
Levend in de monastieke traditie van de kerk klinkt Alle dingen nieuw van Erik Borgman mij als monnik als muziek in de oren. Waarom? Allereerst omdat deze poging tot een theologische visie voor de 21e eeuw duidelijk het gebed als grondmodel neemt voor geloof en theologie. De 4e-eeuwse monnik heeft duidelijk de definitie van een theoloog neergezet: "Een theoloog is iemand die bidt en iemand die bidt is een theoloog." Niet de rede maar het geloof, als concrete beleefde ervaring geuit in het gebed is de grond waar deze theologie op staat. Lees verder
De reactie van Prof. dr. Yves De Maeseneer
Professor fundamentele theologische ethiek aan de KU Leuven
Dit boek nodigt uit tot een bijzondere ervaring. Opgevat als invocatio, het aan- en inroepen van Gods aanwezigheid, is het geen poging om in onze wereld een ruimte te openen voor God. Eerder gaat het erom te laten zien hoe de wereld als ruimte van Godswege geopend wordt. Of nog preciezer: ‘In het licht van Gods nabijheid opent de wereld waarin wij leven zich als een land van belofte, waar de weg naar onze bestemming zich steeds opnieuw aandient’ (202). Openen, geopend worden, zich openen. Drie werkwoordsvormen die een eigen accent leggen en ons zo elk op een andere wijze situeren ten opzichte van God en wereld. Lees verder
De reactie van Sjoerd Mulder
Verbonden aan de Tilburg School of Catholic Theology en bondscoach van het theologisch elftal van Trouw
Tijdens mijn studie theologie aan de UU werd met enige afgunst gesproken over die oude schaamteloos dikke dogmatische werken, vaak in meerdere delen en in leer gebonden. Ons werd duidelijk gemaakt: na Auschwitz, de dood van God, en het einde van de grote verhalen kon zulk ‘systeembouwen’ niet meer. Tegelijkertijd proefde ik bij mijn docenten een stille bewondering voor die oude tijd waar de theologie nog onbeschroomd over alles durfde te gaan. Dus toen ik dus later voor mijn promotieonderzoek kennis maakte met John Milbank en Stanley Hauerwas, begreep ik direct waar ze het over hadden, toen ze de theologie een valse bescheidenheid verwijten.Lees verder
Filmpjes bij Alle dingen nieuw
En verder...
Verschenen in aanloop naar de verschijning van Alle dingen nieuw vijf bijdragen op Theoblogie.
1. De stilte van het gezelschap
Ik ben om meerdere redenen sinds mijn studententijd gefascineerd door de scholastiek. De belangrijkste reden is de vorm. De middeleeuwse theologen verzamelde verschillende standpunten die naar het schijnt onderling tegenstrijdig zijn, of in tegenspraak met het christelijk geloof. Zij probeerden de waarheid en de dwaling, het goede en het verkeerde in deze uitspraken te onderscheiden en zo een dieper inzicht in het christendom te krijgen. Lees verder
2. Het evangelie dat zich uitdrukt als verheldering van de wereld
Newman was een van de voorlieden van de zogenoemde Oxford Movement, een beweging die de Anglicaanse kerk sterker wilde verbinden met de vroegchristelijke wortels en daarbij tal van accenten zette die door tegenstanders als ‘Rooms’ werden beschouwd. Newman ging in 1845 over naar de kerk van Rome en werd in 1847 opnieuw tot priester gewijd. In 1848 trad hij toe tot de congregatie van de oratorianen, in 1570 gesticht door Philippus Neri (1515-1595). Lees verder
3. Vrij in de kooi die het geloof is
Ik vind dit beeld – ontleend aan de Amerikaanse dichter en poëziecriticus Christian Wiman – verhelderend als we het hebben over religie, spiritualiteit en geloof. Veel mensen keren zich tegenwoordig af van institutionele vormen van religie omdat ze – zo zeggen ze – vrijheid willen. Maar geloof zonder vorm kan niet bestaan, zoals geluid zonder vorm enkele ruis wordt. Niettemin is het niet de kooi die de vogel maakt. De kooi maakt het mogelijk de vogel te horen in de vrijheid van zijn zang en te horen hoe deze ons als luisteraars tot vrijheid roept, vrij maakt. Lees verder
4. Henri Nouwen leerde ons dat verheffing alleen mogelijk is als we de minste willen zijn
De Nederlandse priester Henri Nouwen (1932-1996), die begin jaren zeventig van de vorige eeuw naar de Verenigde Staten emigreerde, is nog altijd een veelgelezen spirituele auteur. Het heeft even geduurd, maar inmiddels is hij ook in zijn eigen vaderland populair. Wat heeft Nouwen ons eigenlijk te zeggen? Van Henri Nouwen is wel gesuggereerd dat hij soms een beetje naïef was. Lees verder
5.Van burn-out naar brandend verlangen
De Leuvense psychiater Dirk de Wachter laat in zijn boek De kunst van het ongelukkig zijn (2019) zien dat veel mensen de overtuiging hebben dat pech onze eigen schuld is en geluk onze eigen verdienste. Problemen worden weggedrukt om maar te kunnen blijven voldoen aan de norm om succesvol te zijn. De Wachter pleit ervoor om pech en tragiek te accepteren. Lees verder
Eerder verscheen van Erik Borgman...
