Op 1 december verschijnt de Encyclopedie Nadere reformatie deel IV. Encyclopedie Nadere Reformatie deel IV is het laatste deel van de Encyclopedie waarin de Nadere Reformatie in kaart is gebracht. Jarenlang heeft een groep kerkhistorici hieraan gewerkt. De eerste twee delen bevatten honderden minibiografieën van alle mannen en vrouwen die een rol hebben gespeeld in een van de boeiendste stromingen van de Nederlandse kerkgeschiedenis. In de delen 3 en 4 worden ruim 250 thema’s besproken, variërend van Aanbod van genade tot Kunst, van Lekendogmatiek tot Zuid-Holland. In deze blog lees je de inleiding van de encyclopedie.
Dit vierde deel van de Encyclopedie Nadere Reformatie bezorgt de lezer een verrassing. In alle aankondigingen heeft gestaan dat het laatste deel van dit standaardwerk de letters L-Z van de thematische afdeling zou herbergen. De grond hiervoor was de mededeling in de ‘Inleiding’ van deel III:
In de ‘Inleiding’ van het tweede deel schreven wij dat het derde deel de thema’s zou bevatten. Maar ook daarmee zaten wij er naast. Het thematische gedeelte van de ENR zal eveneens uit twee delen gaan bestaan. Met de verschijning van dit deel komt het eerste daarvan voor het lezerspubliek beschikbaar. Hierin staan conform het eerste biografische deel de bijdragen die beginnen met de letters A-K.1
Ook dit keer liep het anders dan gedacht. De totstandkoming van deze encyclopedie is het voortdurende verhaal van zelfrijzend bakmeel. Oorspronkelijk zou de encyclopedie een werk van één deel worden. Dit bleek al snel ondoenlijk. Dus één deel werd twee delen. Die bevatten echter alleen maar de biografische lemmata. Ook het oorspronkelijk geplande ene deel voor de thematische afdeling bleek een praktische onmogelijkheid te zijn. Er moest een vierde deel komen. Na een groot aantal tegenslagen in het verzamelen van de teksten was het eind september 2022 zover. Eindelijk zou het project, dat in 2006 door P. Rouwendal geïnitieerd was, zijn voltooiing vinden. Rouwendal was toen redacteur van de uitgeverij De Groot Goudriaan.2
Wat bleek echter toen de tekst van deel IV gezet was? Dat dit deel nog omvangrijker zou worden dan het derde. Dat was met 772 pagina’s al een mammoetboekwerk. Het geplande laatste deel zou de omvang daarvan nog met 123 bladzijden overtreffen! Na enig wikken en wegen besloot de uitgever het geplande vierde deel in tweeën uit te geven, zodat de serie nu op een totaal van vijf delen gaat uitkomen.Omdat de tekst van het vijfde deel reeds persklaar is, zullen geïnteresseerden niet lang op de verschijning van het – nu echt – laatste tekstdeel hoeven te wachten.
Het zal in de eerste helft van 2023 het licht zien. Of dan het project definitief afgerond is, blijft nog even de vraag. Er bestaat namelijk een vergevorderd plan om te zijner tijd nog een registerdeel te presenteren. Dat zal het gebruik van de encyclopedie aanzienlijk vergemakkelijken. Uiteindelijk zal het onderzoek naar de Nadere Reformatie enorm profijt trekken van zo’n register.
Wij hopen dat we met dit deel historische onderzoekers dieper inzicht verstrekken in de relevantie en grote diversiteit van de Nederlandse gereformeerde vroomheidsbeweging en -stroming uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw, die nu in het wetenschappelijke onderzoek bekendstaan als respectievelijk de Nadere Reformatie en het Nederlands Gereformeerd Piëtisme. In de tweede plaats is het onze hoop dat de in dit deel geboden stof onderzoekers zal inspireren om onderwerpen die slechts summier in deze encyclopedie aan de orde zijn gebracht, uitvoeriger te bestuderen. We hopen dat de lemmata springplanken mogen vormen voor artikelen, universitaire scripties en proefschriften. Er is immers meer dat wij nu niet dan wel weten! In de derde plaats spreken wij de verwachting uit dat alle lezers met dit deel weer veel genoeglijke leesuren ontvangen.
Als redactie willen we allereerst graag onze hartelijke dank uitspreken aan het adres van de auteurs die een of meerdere bijdragen aan dit deel van de ENR hebben geleverd. Wij zijn vervolgens veel dank verschuldigd aan de correctrices Carola van der Kruk-de Boer en Janneke Versluis-Noorlandt, en aan vormgever Hans Seijlhouwer. Aan hen heeft het niet gelegen dat het project zo zo veel tijd heeft gevergd. Tot slot nog een woord van dank aan onze beeldredacteur, J.H. Rozendaal. Hij heeft niet alleen gezorgd voor de illustraties, maar heeft de eindredacteur ook veel werk uit handen genomen.
