Handboek pastoraat bij psychische problemen onder eindredactie van Hanneke Schaap – Jonker
In 'Handboek pastoraat bij psychische problemen' onder eindredactie van Hanneke Schaap-Jonker geven deskundigen informatie over de meest voorkomende psychische stoornissen in relatie tot pastoraat. Wat houdt de stoornis in, hoe hangt de stoornis samen met geloof en geloofsbeleving, hoe werkt de stoornis door in het pastorale contact en wat zijn de do’s en don’ts voor de pastor? Een must-read voor iedereen die actief is in het pastoraat, maar ook waardevol voor anderen die in hun omgeving te maken hebben met psychische ziekte.
Aan dit boek werkten mee: Carla Aantjes, Femmeke van den Berg, Irene Blom, Dirk de Boer, Albert Bronkhorst, Sarina Brons-van der Wekken, Arjen Catsburg, Ewoud de Jong, Matthias Jongkind, Lineke Karel-Blaauw, Gerrit-Jan Kattenberg, Elice Keijzer, Ada Klijs-Waalewijn, Frans Koopmans, Arie Jan de Lely, Annalyne Oordt-Florentinus, Hanneke Schaap-Jonker, Martin Schaap, Esther van Schie, Wubbo Scholte, Tony Suurendonk en Douwe Visser.
Hanneke Schaap – Jonker is psycholoog en theoloog. Ze is rector van het Kennisinstituut Christelijke GGZ, en bijzonder hoogleraar klinische godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en training, (behandel)methodiekontwikkeling en zorginnovatie zijn de zaken waarmee ze zich mee bezig houd. Kennis extern delen behoort ook tot die taken. In haar onderzoek richt ze zich op psychologische processen in geloof, geloofsbeleving en geloofspraktijken in de context van psychopathologie en herstel. Een thema waar ze veel mee bezig is, is het godsbeeld van mensen. Psychiatrie en verslavingszorg zijn hierbij zowel object van onderzoek als toepassingsgebied.
Woord vooraf
Door Hanneke Schaap – Jonker
Fijn dat je dit boek in handen hebt! Het is geschreven voor iedereen die actief is in het pastoraat binnen kerken en gemeentes, al dan niet vanuit een ambt of bediening.
Dit handboek wil pastoraal werkers basisinformatie over psychische problemen bieden. Als je bij iemand op bezoek gaat die worstelt met specifieke klachten, is het goed om daar de nodige kennis van te hebben. Ook wordt in ieder hoofdstuk beschreven hoe de specifieke problematiek invloed kan hebben op geloof en geloofs- beleving en andersom. Voor de pastor is het van belang om dit te kunnen onderscheiden en het soms ook te benoemen naar de degene die pastoraat ontvangt. De problematiek werkt meestal ook door in het pastorale contact. Ook daarmee dien je rekening te hou- den. De auteurs van de verschillende hoofdstukken bieden je concrete handreikingen: waar moet je op letten? En wat kun je beter niet doen? Overigens worden de woorden ‘pastor’ en ‘pastoraal werker’ in dit boek door elkaar gebruikt.
Mensen met een psychische stoornis voelen vaak zich onbegrepen, eenzaam en ‘anders’, ook in hun kerkelijke gemeente. Soms is er zelfs sprake van een stigma. Juist omdat psychische klachten de basis van iemands bestaan aan het wankelen brengen, is gemis aan verbondenheid binnen de gemeente of in relatie tot God bijzonder zwaar. Ik hoop dat dit boek mag bijdragen aan passende pastorale zorg voor hen die dit (soms heel hard) nodig hebben. Uiteraard is iedere persoon uniek; het zou te gemakkelijk zijn een ‘one size fits all’-benadering te gebruiken. De beschreven personen in dit boek
zijn bedoeld als voorbeeld, en geen stereotypering of stigmatisering van een bepaalde stoornis. Individuele afstemming blijft belangrijk! Alle namen en leeftijden in de voorbeelden zijn gefingeerd. Elke vermeende herkenning berust op een toevalligheid.
Nederland kent een veelheid aan kerken en stromingen, waarbij er soms grote verschillen zijn in theologische opvattingen en pastorale praktijken. Het is onmogelijk om binnen dit boek al die ver- schillen te bespreken, laat staan recht te doen. Soms zul je dus dingen lezen die in jouw gemeente net even anders liggen, of waar jij theologisch gezien misschien anders naar kijkt. Ik hoop dat je daar doorheen kunt zien en de informatie in dit boek kunt gebruiken.
Hoewel in de Bijbel God Zich zowel bekend maakt als God en als Heer(e), zijn sommige christenen gewend om vooral het woord God te gebruiken wanneer ze over Hem spreken, terwijl anderen de voorkeur geven aan Heer of Heere. Ik besef dat woordgebruik heel gevoelig kan liggen. Omwille van de leesbaarheid en consistentie wordt in dit boek bijna altijd het woord God gebruikt. Daarmee wordt geen theologische of kerkelijke voorkeur uitgesproken.
Wanneer het in dit boek gaat over herstel in relatie tot God, wordt dit gedaan vanuit een psychologische invalshoek. Tegelijk is er theologisch gezien meer nodig om deze relatie, die in het paradijs verbroken is geraakt, te herstellen: geloof en bekering, schuldbelijdenis en vergeving. Dat is het werk van Gods Geest. In dit boek komt dat niet expliciet aan de orde, maar daarmee is het niet minder van belang. Tegelijk maakt de psychische problematiek het, verdrietig genoeg, vaak moeilijk om deze zaken te ervaren. Mijn verlangen en wens is dan ook dat door passende pastorale zorg Gods aanwezigheid voor mensen die psychisch lijden dichterbij gebracht wordt en Zijn Naam daarin geheiligd wordt.
